Eindelijk kwam ik eraan toe: Stoner lezen! John Williams’ herontdekte meesterwerk, de bestseller waarvan Grunberg schreef: “als u een boek wilt lezen dat uw leven gaat veranderen, lees dan Stoner”. Ik zou dit boek echter van harte willen aanbevelen als je je leven niet wil veranderen

…want wat is dit boek een indrukwekkende ode aan ‘het gewone leven’! Weliswaar ontwikkelt deze zoon van een boerenfamilie zich tot docent Engels aan een universiteit, maar als lezer krijg je vooral inzicht in “het weinig opzienbarend leven van een weinig opzienbarende man” (zoals Auke Hulst in NRC Handelsblad treffend verwoordde).  Wat het verhaal toch zo prachtig maakt, is de manier waarop Williams dit gewone leven portretteert; de mensen, de handelingen en in het bijzonder de liefde.

Williams beschrijft de liefde in haar kleuren en vormen: het is Stoners passie voor de literatuur die een groot deel van zijn leven bepaalt (en waarde geeft), het mysterie van zijn vrouw dat hem boeit, de ontroering over zijn dochter die hem richting geeft, zijn vriendschap met Dave Masters die hem zijn eigen leven doet beschouwen en zijn liefde voor Katherine die hem vormt. Analyse, beschouwing en ‘het eigen maken’ van de ander spelen hierin een bijzondere rol. Het zijn dan ook de mensen die de inhoud voor een echte beschouwing ontberen, die het Stoner moeilijk maken in zijn leven. Zijn Collega Lomax, tegendraadse student Walker en vrouw Edith zijn schoolvoorbeelden van ‘schone schijn’, gebaseerd op uiterlijk, bluf, improvisatie, politiek en retorisch talent. Dat Stoner wel oog heeft voor inhoud en niet meegaat in hun façade, raakt hen. Het is voor hen een reden om het hem in zijn leven zo moeilijk mogelijk te maken – en voor Stoner een reden om ook dit een plek te geven door te analyseren, te onderzoeken en te willen begrijpen.

Zo weet Williams op verbluffende wijze ‘het leven’ te schetsen. Een leven dat vaak heel gewoon is en continu wordt bepaald door de mensen die je ontmoet, de dingen die je overkomen en bovenal de interpretatie die je er zelf aan geeft. Waarde is geen feit, maar een keuze. En dat maakt ieder leven mooi. Dat moet je niet willen veranderen, dat moet je willen zien.

– Tamar